|
|
|
|
|
|
|
|
- Wstęp
- Podstawowe informacje o Powiecie Piskim
- Mieszkańcy gminy
- Dochody i wydatki budżetu gminy
- Infrastruktura techniczna
- Gospodarstwa domowe i mieszkalnictwo
- Bezrobocie
- Gospodarka gminy
- Rolnictwo
- Kultura, sport, turystyka
- Szkolnictwo, ochrona zdrowia, ochrona środowiska
HISTORIA
Pisz położony jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego (dawniej w województwie suwalskim), na Równinie Mazurskiej, nad jeziorem Roś i rzeką Pisą (prawy dopływ Narwi), w pobliżu kompleksów leśnych Puszczy Piskiej. W 1998 r. Pisz zamieszkiwało 19,5 tys. mieszkańców. Miasto znane jest z ośrodków obsługi ruchu turystycznego, nieprzeciętnych walorów przyrodniczych (lasy, jeziora) oraz przystani żeglugi.
Miasto powstało jako osada przy zamku krzyżackim zbudowanym w latach 1344-1345. W 1366 r. miał tu miejsce najazd Litwinów pod wodzą księcia Kiejstuta. W 1367 r. nadano pierwsze znane przywileje dla mieszkańców miasta, które spowodowały stopniowy rozwój Pisza, przejawiający się w silnym napływie głównie polskich osadników (bartników i rybaków). Pierwsza nieudana próba założenia miasta odbyła się w 1451 r. W 1466 r. na mocy pokoju toruńskiego miasto przyznane zostało Krzyżakom. Od 1525 r. po przeobrażeniach Państwa Krzyżackiego Pisz znalazł się w Prusach Książęcych. W 1594 r. miały miejsce ponowne starania o prawa miejskie, zakończone w 1645 r. sukcesem w postaci stałej lokacji na prawie chełmińskim jako Johannisburg (nazwa używana do 1946 r.) - dawna polska nazwa Jańsborg.
W XVI w. następuje rozwój spowodowany bliskim położeniem szlaku handlowego prowadzącego na Litwę, Ruś oraz tereny nadbałtyckie.
Stopniowy upadek Pisz spowodowany był licznymi katastrofami i klęskami żywiołowymi. W 1656 r. miasto zostaje spustoszone na skutek najazdu Tatarów, a w 1682 r. wielki pożar trawi znaczną część zabudowy. Burzliwy XVII wiek przynosi również liczne przemarsze wojsk oraz epidemie (1655, 1709-1711 - ta ostatnia doprowadza niemal do całkowitego wyludnienia miasta.
Ponowny rozwój Pisza datuje się od początku XIX w. Związany jest on z rozwojem żeglugi rzecznej (od 1814 r.) oraz ekspansją przemysłu drzewnego i handlu bydłem (2 połowa XIX w).
W 2 połowie XIX w. polską ludność miasta prześladują wzmożone działania germanizacyjne. Podczas I wojny światowej miasto uległo znacznym zniszczeniom (dwukrotnie okupowane przez Rosjan). W 1920 r. Pisz objęty został plebiscytem, w wyniku którego pozostał w granicach Niemiec. W wyniku działań wojennych i podpaleń dokonanych przez Rosjan po zajęciu miasta w 1945 r. zabudowa zniszczona została w około 70% (inne źródła podają 80%). Od 1945 r. Pisz znalazł się w granicach Polski.
W latach 1918 - 1975 miasto było siedzibą powiatu oraz ważnym ośrodkiem usługowym dla leśnictwa. Obecnie znajduje się tu fabryka sklejek, zakłady drzewne, materiałów budowlanych, graficzne i spożywcze.
Pisz jest miejscem urodzenia pastora G. Gizewiusza (1810-1848) znanego etnografa, działacza mazurskiego, krzewiciela polskości, posła do parlamentu w Berlinie. Od jego imienia w 1946 r. utworzono nazwę miasta Giżycko (dawny Lec).
Obecnymi świadkami bujnej przeszłości na terenie miasta są ciekawe zabytki architektury - kościół parafialny Św. Jana Chrzciciela (1696 r.), późnorenesansowy ołtarz główny, barokowa ambona z 1701 r., wieża kościelna odbudowywana w 1694 r. oraz latach 1737-1739, domy z XVIII, XIX i XX w., ratusz neogotycki z 1900 r., ślady zamku krzyżackiego z XIV w., który początkowo był ziemno-drewniany (XIV w.), następnie murowany (1684 r.), rozbudowany w 1697 r., rozebrany na początku XIX w.
Muzeum Ziemi Piskiej posiada bogate zbiory z archeologii, historii, przyrody oraz polskiego piśmiennictwa na Mazurach (XIX/XX w.).
POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE ORAZ ŚRODOWISKO NATURALNE
Gmina Pisz położona jest w południowo-wschodniej części Pojezierza Mazurskiego w obrębie trzech mniejszych jednostek geomorfologicznych, różniących się budową geologiczną i rzeźbą terenu. Część północna (na północ od linii Ruciane-Nida - Niedźwiedzi Róg - Pisz) należy do krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Część centralna i południowo-zachodnia (na południe od jeziora Śniardwy i Pisza) leżą w obrębie Równiny Mazurskiej, natomiast część wschodnia (w kierunku Pogorzeli Wielkiej i Rożyńska) należą do Pojezierza Ełckiego.
Północna część gminy charakteryzuje się lekko pagórkowatą rzeźbą terenu z wyraźnymi pozostałościami okresu glacjalnego. Widoczne są tu pagórki morenowe, szerokie niecki wypełnione przez jeziora (największą zajmuje jezioro Śniardwy) oraz mniejsze zagłębienia terenu - kotły. Część centralna i południowo-zachodnia, leżąca w obrębie Równiny Mazurskiej, charakteryzuje się małymi deniwelacjami terenu rozciętego jedynie niewielkimi ciekami wodnymi. Równina Mazurska jest pozostałością równiny sandrowej, powstałej na skutek obfitych przepływów wód z topniejącego przedpola lodowca w czasie ostatniego zlodowacenia. Natomiast część wschodnia, należąca do Pojezierza Ełckiego, charakteryzuje się głębokimi dolinami oraz rynnami wypełnionymi przez wody jezior. Misy jeziorne oddzielone są od siebie takimi formami polodowcowymi jak ozy, kemy, czy moreny boczne.
Takie ukształtowanie terenu, wynikające z polodowcowego charakteru rzeźby północno-wschodniej części Polski, wykształciło specyficzne warunki przyrodnicze. Przede wszystkim jakość gleb, z rolniczego punktu widzenia, na terenie gminy Pisz ogólnie jest słaba. Utwory morenowe, równiny sandrowe czy inne elementy rzeźby polodowcowej charakteryzują się najczęściej dużą zawartością materiałów gruboziarnistych (kamienie, żwir, piasek), małą miąższością części próchniczej oraz małą zwartością związków mineralnych - wypłukanych przez wody polodowcowe.
Niewielki stopień urbanizacji gminy, zachowane naturalne środowisko przyrodnicze (Puszcza Piska, jeziora - w tym największe polskie jezioro Śniardwy, bogactwo fauny i flory, wspaniałe krajobrazy) oraz tradycje kulturalne i społeczne mieszkańców, czynią z gminy Pisz jeden z najatrakcyjniejszych zakątków polski do wypoczynku i zamieszkania.
Pisz położony jest przy lokalnych szlakach komunikacyjnych, odgrywających ważną rolę w regionalnym systemie dróg. Jednak najważniejsze trasy tranzytowe o znaczeniu ogólnokrajowym i międzynarodowym zlokalizowane są poza terenem gminy. Do najważniejszych regionalnych ciągów komunikacyjnych przebiegających przez tereny gminy Pisz należą:
- droga nr 644: Węgorzewo - Giżycko - Orzysz - Pisz - Łomża;
- droga nr 610: Szczuczyn - Biała Piska - Pisz - Ruciane-Nida - Piecki;
- linia kolejowa: Ełk - Pisz - Ruciane-Nida - Szczytno - Olsztyn;
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
